Irak

Ece Milli E-posta: ecemilli@gmail.com

Coğrafya

Irak, kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneyde Kuveyt ve Basra Körfezi, güneybatıda Ürdün ve kuzeybatıda Suriye ile çevrilidir. Bir kara devleti olan Irak’ın yüzölçümü 438.317 km2’dir. Irak’ın komşuları İran (1.458 km), Suudi Arabistan (814 km), Suriye (605 km), Türkiye (331 km), Kuveyt (242 km) ve Ürdün (181 km) ile olan toplam sınır uzunluğu 3.631 kilometre’dir.

Nufüs Bilgileri ve Etnik Dağılım

Irak’ın toplam nüfusu 2007 verilerine göre 27.783.000’dir1. Ülkedeki en büyük iki etnik grup toplam nüfusun % 75-80’ini oluşturan Araplar ile % 15-20’sini oluşturan Kürtlerdir. Kalan kısmı Türkmenler, Asurîler ve Keldaniler oluşturur. Toplam nüfusun % 97’si Müslüman’dır. Bunun % 60-65’ini Şiiler %32-37’sini Sünniler oluşturur2. Şiiler Güney Irak’ta yaşarken, Sünni Araplar Kuzey Irak ve Bağdat civarında, Kürt ve Türkmenler Kuzey Irak’ta yaşamaktadır3.

Modern Tarih

Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra İngiltere’nin hâkimiyeti altına giren Irak 3 Ekim 1932’de Haşemi Krallığı altında bağımsızlığını ilan etti. 1958 yılında gerçekleşen darbe ile monarşi yıkılmış ve Irak Cumhuriyeti kuruldu. Bu tarihten itibaren bir darbenin daha gerçekleştiği ve politik istikrarsızlığın hüküm sürdüğü ülkede Saddam Hüseyin 1979 yılında ülkenin kontrolünü ele geçirdi ve siyasi rakipleri yok etti.

Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak 1980 yılında İran ile savaşa girdi ve savaş 8 yıl devam ederek 1988 yılında sona erdi. Bu dönemde Irak batılı ülkeler tarafından desteklense de savaştan çok büyük zararla çıktı. 1990 yılında Kuveyt’i işgal etti. 1990 yılında Ameri Birleşik Devletleri’nin başını aldığı bir askeri koalisyon Irak’ı Kuveyt’ten çekilmeye zorladı ve Irak’a girdi. Bu tarihten itibaren BM kararları ile ülkeye ekonomik ambargo uygulandı.

2003 Sonrası

2002 yılında Amerika Birleşik Devletleri başkanı George W. Bush Irak’ı İran ve Kuzey Kore ile birlikte Şer Ekseni ülkelerinden biri olarak ilan etti. 19 Mart 2003’te ABD ve Birleşik Krallık öncülüğündeki koalisyon kuvvetleri “Irak’ı kitle imha silahlarından arındırmak, Saddam Hüseyin’in teröre verdiği desteği kesmek ve Irak halkını özgürleştirmek gerekçeleriyle” Irak’a karşı saldırıya geçti. Kuvvetler 9 Nisan 2003’te başkent Bağdat’a girerek Saddam Hüseyin’i devirdi. Saddam Hüseyin 14 Aralık 2003 tarihinde Tigrit bölgesinde yakalandı ve yargılanarak idam cezasına çarptırıldı. Cezanın infazı 30 Aralık 2006’da gerçekleştirildi.

Koalisyon güçlerinin ülkeye girişinin ve Bağdat’ın düşmesinin ardından Geçici Koalisyon Hükümeti kuruldu. Haziran 2004’te Irak Geçici Hükümeti devlet yönetimini devraldı. 7 Nisan 2005’te Celal Talabani Irak’ın cumhurbaşkanı olarak yemin etti. ABD işgalinin ardından ilk hükümet ve meclisi oluşturmak amacı ile 15 Aralık 2005’te genel seçimler yapıldı4. 20 Mayıs 2006’da hükümet oluşturuldu. Celal Talabani’nin cumhurbaşkanı olarak görevine devam ederken Nuri Kemal El-Maliki başbakan olarak atandı.

Bağdat’ın düşürüldüğü tarihten bu yana ülkede istikrarsızlık ve şiddet olayları hüküm sürmektedir. Washington Post 2007 yılında ülkeyi Sudan’dan sonraki en istikrarsız ülke olarak tanımlamıştır5. Yağmalama olayları, intikam cinayetleri ve mülkiyet tahripleri ülkede sıradan olaylardır6. Ülkede insan hakları ihlalleri ve mezhep çatışmaları önemli ölçüde devam etmektedir. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğinin (BMMYK) verilerine göre Irak’ta her ay yaklaşık 60.000 insan evini terk etmek zorunda kalmaktadır. BMMYK, bugüne kadar 4.4 milyon Iraklının evlerini terk etmek zorunda kaldığını tahmin etmektedir. Bu insanlardan 2,2 milyonu ülke içerisinde yer değiştirmiş ve 2,2 milyonu başta Ürdün ve Suriye olmak üzere komşu ülkelere sığınmıştır7.

Kaynaklar:

1- (Country Profile: Iraq, August 2006, http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Iraq.pdf)

2- (http://www.fco.gov.uk)

3- (Country of Origin Information Report: Iraq, http://www.homeoffice.gov.uk).

4- (http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/iraq?page=history)

5- (Iraq, ‘Sinking Fast,’ Is Ranked No. 2 on List of Unstable States, June 19, 2007, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/06/18/AR2007061800568.html)

6- (Country of Origin Information Report: Iraq, http://www.homeoffice.gov.uk)

7- (http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/iraq?page=intro)